Stichting Onderduikersmuseum de Duikelaar is op 15 mei 2017 opgericht. Aanleiding was de verkoop van de gereformeerde kerk Nieuwlande en het overlijden van de heer Schonewille, waardoor de collectie van zijn privé museum ‘Nieuwlande, een dorp dat zweeg’ onbeheerd kwam te staan. Het plan was de kerk als monument te behouden voor het dorp en er een onderduikersmuseum in te vestigen, het gebouw was immers het hart van het verzet tijdens WO II. De collectie Schonewille zou in dit plan toegankelijk blijven voor publiek. Het museum zou een functie krijgen als herinnerings- en ontmoetingscentrum en tevens een educatieve functie hebben voor schoolkinderen uit de regio.
De kerk stond 29 maart op Funda te koop en de verkoop zou per openbare bieding op 16 mei plaatsvinden. Deze periode bleek te kort om de financiering rond te krijgen en een onvoorwaardelijk bod te kunnen uitbrengen. Een verzoek aan de kerkenraad om onze plannen uiteen te zetten met het doel meer tijd te krijgen voor de financiering, werd niet beantwoord. Hoewel de definitieve beslissing eind december nog niet is gevallen, lijkt de kerk ons niet te zijn gegund.
Dankzij de vele bijvallen van dorpelingen en ver daarbuiten, getuige o.a. de Facebook reacties, werden we gesterkt in de overtuiging een museum op te zetten. Ook de regionale pers toonde grote belangstelling voor onze plannen.
Inmiddels hadden we contacten gelegd met het gemeentebestuur, de directie van Kamp Westerbork en de ambassade van de Staat Israël. Overal vonden we bijval en werd, waar mogelijk, medewerking toegezegd. En de toezeggingen werden in daden omgezet.
In afwachting van definitieve huisvesting hebben we eind december tijdelijk onze intrek genomen in de oude basisschool de Hoeksteen aan de Julianalaan. Dit geeft ons de mogelijkheid om aan de slag te gaan.
In september deden we mee met de Smederijverkiezingen en ook al was er nog niets concreets te melden, toch werden er zoveel stemmen op ons plan uitgebracht dat we 800 euro voor de aanschaf van een computer en beamer uit de pot kregen.
Half december kregen we van ‘Kern met Pit’, een subsidiefonds van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, het bericht dat ons ingediende plan een van de uitgekozen projecten voor 2018 is.
Ook inhoudelijk hebben we niet stilgezeten. Om de bijzondere geschiedenis van het dorp te bewaren en door te geven, zijn we begonnen met mensen die de oorlogstijd in Nieuwlande nog hebben meegemaakt te interviewen. Verhalen uit de eerste hand worden vastgelegd en in een later stadium in een van de tentoonstellingen gebruikt.
Een hoogtepunt in het korte bestaan van Stichting Onderduikersmuseum de Duikelaar was de ontvangst van de families Gans en Davids, nazaten van Peter en Herman die negen maanden ondergedoken zaten onder de vloer van de gereformeerde kerk. Een zoon en kleindochter van Lou Gans waren op zoek naar sporen van hun vader/opa. Hun vraag aan ons of het mogelijk was het oude museum nog te bezichtigen, resulteerde uiteindelijk in een bezoek van alle kinderen en kleinkinderen Davids en Gans met hun partners aan Nieuwlande. Wij hadden een middagdurend programma samengesteld, waaronder een bezoek aan de kerk, het onderduikershol en het oude museum van Schonewille.
